Những điều cần biết về dinh dưỡng trong đái tháo đường týp 2
Đối với người đái tháo đường, chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng, phù hợp và lành mạnh là hết sức cần thiết: bao gồm kiểm soát lượng thức ăn và chọn lựa những thực phẩm tươi sạch, lành mạnh, tốt cho sức khoẻ. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể giúp bạn và người thân tiết kiệm rất nhiều chi phí điều trị và cải thiện sức khỏe từng ngày.
Mô hình ăn uống, phân bố đại chất dinh dưỡng
– Mỗi bệnh nhân đái tháo đường sẽ có nhu cầu khác nhau về các thành phần carbohydrates (bột đường), chất đạmvà chất béo. Hoàn toàn không có tiêu chuẩn lý tưởng chung cho tất cả bệnh nhân. Do đó, tỉ lệ các chất dinh dưỡng trong chế độ ăn của mỗi người sẽ phụ thuộc vào kiểu ăn uống hiện tại, sở thích và mục tiêu điều trị riêng của từng bệnh nhân.
– Có nhiều mô hình ăn uống, công cụ hỗ trợ được chấp nhận để quản lý bệnh đái tháo đường týp 2 và tiền đái tháo đường.
Carbohydrates (Bột đường)
– Đối với trẻ em và người lớn mắc đái tháo đường, nên hạn chế ăn uống các món nhiều đường và chất bột tinh chế (ví dụ: đường tinh luyện), thay vào đó nên ăn bột đường từ rau, trái cây, sữa và ngũ cốc nguyên hạt.
– Bệnh nhân đái tháo đường týp 1 hoặc týp 2 đang dùng insulin nhanh cho bữa ăn không nên kiêng ăn tinh bột quá mức (nếu không, có thể mắc chứng hạ đường huyết rất nguy hiểm). Khi thay đổi lượng bột đường trong bữa ăn, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến nhân viên y tế để hiểu rõ mối liên quan giữa lượng bột đường ăn vào và lượng insulin cần dùng.
– Bệnh nhân ăn nhiều đạm và béo hơn bình thường cần tham khảo ý kiến nhân viên y tế để chỉnh liều insulin nhanh cho bữa ăn sao cho phù hợp với đỉnh tăng đường huyết muộn sau ăn.
– Khi dùng chế độ insulin trộn sẵn cố định, người bệnh cần ăn uống đúng giờ trong ngày, đồng thời không ăn quá nhiều/quá ít bột đường để kiểm soát đường huyết tốt hơn và giảm nguy cơ hạ đường huyết.
– Bệnh nhân đái tháo đường và những người có nguy cơ đái tháo đường cao nên tránh đồ uống có đường (ví dụ: nước ngọt có ga, nước trái cây) để kiểm soát đường huyết và cân nặng, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và gan nhiễm mỡ.
Protein (Đạm)
– Lượng đạm bệnh nhân cần ăn sẽ phụ thuộc vào tình hình thực tế trong từng trường hơp. Không nên kiêng ăng đạm quá mức vì không giúp kiểm soát đái tháo đường tốt hơn.
– Đối với người mắc đái tháo đường týp 2, chất đạm có thể kiến insulin hoạt động mạnh hơn. Vì vậy, không nên dùng các thức ăn vừa chứa bột đường, vừa chứa nhiều protein (như sữa và hạt) khi bị hạ đường huyết.
Chất béo
– Chưa có khẩu phần chất béo lý tưởng dành cho cho bệnh nhân đái tháo đường. Theo Viện Y học quốc gia Mỹ, lượng chất béo toàn phần trong khẩu phần ăn của người lớn nên chiếm khoảng 20-35% tổng năng lượng ăn vào.
– Việc lựa chọn loại chất béo để ăn là cực kì quan trọng. Bệnh nhân đái tháo đường nên hạn chế tối thiểu chất béo bão hòa, cholesterol và không ăn chất béo trans (ví dụ: mỡ động vật, đồ chiên dầu mỡ). Nên sử dụng chất béo không bão hòa (ví dụ: dầu thực vật).
– Người bệnh nên ăn thực phẩm giàu acid béo chuỗi dài n-3, như cá nhiều mỡ (EPA và DHA) và các hạt (ALA) để có lợi cho tim mạch. Tuy nhiên, không nên lạm dụng các sản phẩm chứa acid béo n-3 (ví dụ: viên dầu cá không rõ nguồn gốc) do chưa đủ bằng chứ về lợi ích lẫn nguy cơ.
Natri
Natri có rất nhiều trong muối, mắm và các món ăn mặn. Bệnh nhân đái tháo đường nên giảm ăn mặn, giảm lượng natri xuống còn 2300mg/ngày. Tuy nhiên, không nên ăn natri ít hơn 1500mg/ngày ngay cả với người tăng huyết áp.
Vi chất dinh dưỡng và chất bổ sung
– Người đái tháo đường không nhất thiết phải bổ sung vitamin E, vitamin C và vitamin A thường xuyên bằng thực phẩm chức năng.
– Không nên dùng các sản phẩm được quảng cáo là “điều trị đái tháo đường” (ví dụ: sản phẩm từ cây cỏ, vitamin, khoáng chất) mà không hiểu rõ thành phần hoặc bệnh nhân không bị thiếu chất.
– Người đái tháo đường không nhất thiết phải sử dụng các sản phẩm chứa vitamin D, quế hoặc nghệ để giảm đường huyết.
– Một số bệnh nhân đặc biệt có thể cần bổ sung multivitamin: phụ nữ có thai, cho con bú, người già, người ăn chay, người ăn ít bột đường hoặc ăn kiêng.
